Purmerend onder Stoom
Op deze pagina ontdekt u een bijzondere collectie stoommachines die u kunt verwachten in Purmerend – elk met een eigen en uniek verhaal. Laat u meenemen naar een tijd waarin stoomkracht de wereld in beweging bracht.
SENTINEL “The Elephant” – Uniek Historisch Stoomvoertuig
Het betreft een SENTINEL Super Tractor, registratie T-38-BJD, met machinenummer 5644, gebouwd in september 1924 en liefkozend bekend onder de naam The Elephant. Dit is een uitzonderlijk zeldzaam exemplaar: wereldwijd bestaan er slechts drie stuks, waarvan er twee – jongere uitvoeringen dan de onze – in een museum in Zuid-Afrika staan.
Oorspronkelijk werd deze machine tot 1933 ingezet als Timber Tractor voor het verplaatsen van boomstammen in de bosbouw. In dat jaar werd zij aangekocht door Teignmouth Quay Co. voor het rangeren van treinwagons in de haven van Teignmouth, Zuid-Engeland. Hoewel zij later werd vervangen door een dieseltractor, voldeed die vervanger niet naar wens. Dankzij de vasthoudendheid van machinist Mister Tom Johns werd de stoomtractor opnieuw in gebruik genomen. Zij bleef vervolgens tot in de jaren ’60 actief in de haven.
De Elephant beschikt over Ackermann-besturing en heeft haar stoomcilinders boven de achteras liggen – een bijzonder ontwerp waarbij het differentieel in de krukas is geïntegreerd. De aandrijving van de wielen verloopt via kettingen. Boven de achteras bevindt zich een watertank/ballasttank met een capaciteit van 900 liter. De gietijzeren wielen zijn zo geconstrueerd dat de massief rubberen loopvlakken eenvoudig vervangen konden worden. Er zijn in het verleden ook varianten van dit model met rupsbanden geproduceerd.
De ketel betreft een Multitubular Steam Boiler and Super Heater (met waterpijpen en oververhitter), met een werkdruk van 230 p.s.i. (15,8 bar). De laatste eindkeuring door het Stoomwezen vond plaats op 6 januari 2025 en is geldig tot eind 2026. Het registratienummer luidt 489605.
Fabrieksgeschiedenis
De fabrikant werd opgericht in 1906 als Alley & MacLellan te Polmadie, Glasgow. In 1915 verhuisde de productie naar Shrewsbury en in 1917 werd de naam gewijzigd in Sentinel Wagon Works Ltd.. Deze fabriek lag ten westen van Wolverhampton, in het hart van Engeland. In 1952 werd de fabriek, vanwege haar vele patenten, overgenomen door Rolls-Royce.
De Elephant is daarmee niet alleen een technisch hoogstandje, maar ook een levend stukje industriële geschiedenis – een tastbare herinnering aan de hoogtijdagen van de stoomkracht.
Naam : “Marjan” (schaal 1:3)
Afmeting : 260 x 90 x 100 cm
Merk : Burrell – patent wagon
Brandstof : kolen en hout
Type : 2 cylinder compound, slide valve
Bouwjaar : 1994
Gewicht : 693 kg
Tractie :
1e versnelling 3km/h:
2e versnelling 12 km/h
3e versnelling 27 km/h
GESCHIEDENIS;
De Burrell fabrieken in Thetford waren tijdens de glorie dagen van het stoomtijdperk in Engeland een van de meest vooruitstrevende fabrieken. Ten tijde van de 1e wereldoorlog verlieten per jaar meer dan 850 machines de fabriek. Tijdens de ontwikkeling van de eerste stoom vrachtauto in 1918, werd één prototype gebouwd van de nu al beroemde “Burrell 5 ton patent steam wagon”. Doordat dit concept zijn tijd ver vooruit was en meer vraag was naar stoomtractoren en walsen heeft dit project nooit meer kans van slagen gehad, immers rond de 2e wereldoorlog kwam het Britse stoomtijdperk noodlottig aan haar einde.
BOUWFASE:
Gelukkig vond een oud Burrell werknemer, Mr. Roy Butcher uit Lakenhead, de originele bouwtekeningen van dit prototype tijdens een grote schoonmaak van het inmiddels failliete Burrell concern. Deze tekeningen zijn
Voor info & evenementen:
Jan Weijers
Ien de Nej Erf 15
5861 CE Wanssum
tel: +31 – (0)478 – 531587
voorzien van elk klein detail wat deze oud vakman fascineerde. Heel zijn leven is stoom zijn passie en derhalve begon hij op 69 jarige leeftijd met dit unieke project. Alle gietstukken, ketel en onderdelen zijn eigenhandig door hem in 3 jaar vervaardigd, ieder detail werd aan de hand van de originele tekeningen nagemaakt. Erkenning voor dit initiatief door heel Engeland vond plaats door het winnen van de “Leonard Crane Trophy”, tijdens Engelands grootste modelbeurs.
NEDERLAND;
In de winter van 1998 is deze legendarische steam wagon aangekocht door de huidige eigenaar. Eenmaal op Nederlandse bodem belandt werd zij verfraaid zodat ze mechanisch en optisch volkomen identiek is zoals het prototype dat Burrell in 1918 ontwikkelde. Vermeldingswaardig detail is dat de “Marjan” wereldwijd nog het enigste tastbare product is van wat ooit de “Burrell Patent Wagon” was.
Foden Short Wheel Base (SWB)
Bouwjaar: 2014
Deze bijzondere Foden stoomvrachtwagen is een schaalmodel op 1:2 (6 inch), nauwkeurig gebouwd naar het originele type SWB (Short Wheel Base). Het origineel werd in de bosbouw ingezet voor het vervoeren en verslepen van boomstammen.
Het korte chassis maakte de machine zeer wendbaar, ideaal om door smalle bospaden te manoeuvreren. Ook op de weg bewijst dit ontwerp zijn waarde door zijn opvallende draaicirkel en soepele besturing.
Deze uitvoering is voorzien van twee cilinders en drie versnellingen, wat zorgt voor een krachtige en betrouwbare aandrijving – precies zoals zijn grote voorbeeld dat in zijn gloriedagen deed.
Stoommachine De Majoor (Kemna)
Bouwjaar: 1916
De Majoor werd in 1916, tijdens de Eerste Wereldoorlog, gebouwd in opdracht van het Duitse leger.
Na de oorlog belandde de machine in Letland, waar hij werd ingezet voor landbouwwerkzaamheden zoals dorsen, zagen en slepen. Op het land zelf werken kon hij niet — met bijna 10 ton was hij daar veel te zwaar voor.
In 2001 hebben wij De Majoor in Letland gekocht. Hij was volledig uitgewoond, maar gelukkig vrijwel compleet. In de acht en een half jaar die volgden, hebben wij hem volledig gerestaureerd.
Sinds 2011 treden wij met De Majoor op tijdens stoomevenementen, zowel in binnen- als buitenland.
1922 – 2025
Stoomwals “De Gebroeders” – 103 jaar jong!
De stoomwals De Gebroeders, gebouwd in 1922, heeft inmiddels de respectabele leeftijd van ruim een eeuw bereikt. Opvallend genoeg deelt hij zijn geboortejaar met het wegenbouwbedrijf Gebroeders Hogenbirk uit Laren, dat eveneens in 1922 werd opgericht.
Door samenwerkingen en overnames kwam de stoomwals uiteindelijk in handen van het moderne aannemingsbedrijf Dura Vermeer, dat naast De Gebroeders ook een tweede stoomwals, één van de eerste stenenbrekers en een klassieke woonwagen beheert.
Cultureel industrieel erfgoed in moderne handen
De historische stoommachines van Dura Vermeer stonden jarenlang stil in een loods, wachtend op hun lot. Hun hoge leeftijd, het specialistische onderhoud en de wettelijke keuringen maakten het lastig om ze rendabel in te zetten.
Gelukkig nam een groep enthousiaste vrijwilligers het initiatief om deze oude vloot in ere te herstellen. Dankzij hun inzet kunnen de machines – compleet gekeurd en veilig – tijdens speciale evenementen weer het publiek laten zien hoe wegen vroeger werden gebouwd.
“Geen heden zonder verleden.”
Even voorstellen: Aannemingsbedrijf Dura Vermeer
Met meer dan 160 jaar ervaring in bouw en infrastructuur behoort Dura Vermeer tot de grootste spelers in de Nederlandse bouwindustrie. Het bedrijf is actief in uiteenlopende projecten:
-
Wegen, bruggen, viaducten en tunnels
-
Ondergrondse kabels en leidingen
-
Spoorwegen
-
Sanering van vervuilde grond
-
Woning- en utiliteitsbouw
Dura Vermeer onderscheidt zich door innovatie, sterke lokale aanwezigheid en een cultuur van samenwerking, vertrouwen en langdurige relaties.
Stoomclub “De Gebroeders”
Omdat stoommachines drukvaten zijn, moeten hun ketels wettelijk periodiek worden gekeurd. Het in stand houden van deze meer dan honderd jaar oude machines vraagt om specialistische kennis en zorg.
Daarom is Stoomclub “De Gebroeders” opgericht, met als thuisbasis Eemnes. Hier onderhouden vrijwilligers het historisch materieel en laten het tijdens evenementen weer tot leven komen – puur uit passie voor het vak.
Technische gegevens stoomwals De Gebroeders
-
Merk / fabrikaat: Garret of Leiston
-
Type: Wegenbouwwals
-
Bouwjaar: 1922
-
Reg.nr.: K40270
-
Fabr.nr.: 34185
-
Gewicht: 9 ton
-
Type: 3-roller, 2 versnellingen
-
Werkdruk: Maximaal 10 bar
Bikkers stoombrandspuit (1901)
In 1901 rolde in Rotterdam, bij machinefabriek A. Bikkers & Zn., een glimmend staaltje techniek van de werkvloer: een stoombrandspuit die werkte op steenkool en waterkracht. Het was een imposante verschijning: grote koperen ketel, gietijzeren wielen en een stevige pompinstallatie.Het principe was simpel maar doeltreffend: de brandweerlieden stookten de ketel op met kolen, waardoor stoomdruk ontstond. Die druk dreef de zuigerpompen aan, waarmee duizenden liters water per uur door de slangen konden worden gejaagd. Voor die tijd was dat pure hightech — krachtig genoeg om meerdere stralen tegelijk af te geven, ver genoeg om ook bij hoge gebouwen of grote industriële hallen effectief te zijn.
De Bikkers-stoomspuiten waren vaak paard getrokken en stonden in de voorste linies bij grote stads- en fabrieksbranden. In industrieregio’s zoals de Zaanstreek, waar hout, cacaopoeder en olie de brandhaarden voedden, konden zulke machines het verschil maken tussen een uitslaande ramp en een geblust pand. Ze waren robuust, betrouwbaar en het pronkstuk van elk korps dat er één bezat.
Vandaag de dag zijn er nog enkele exemplaren bewaard, vaak liefdevol gerestaureerd. Ze zijn stille getuigen van een tijd waarin stoomkracht de ruggengraat was van de brandbestrijding — en waarin de geur van kolen, olie en stoom het begin van reddingswerk betekende.
Flame Lily – Aveling & Porter 1903
In 1903 werd de Aveling & Porter LC8 Road Locomotive “Flame Lily” geleverd voor de Selukwe goudmijn operatie in Rhodesie, het huidige Zimbabwe. In de jaren daaropvolgend is deze machine gebruikt om wagens met gouderts uit de open pit mijn te vervoeren naar de fabriek welke aan het opperviak stond om het erts verder te verwerken. Road Loco’s waren de voorlopers van de huidige vrachtwagens en moesten derhalve de zwaarste condities kunnen doorstaan. Daar komt nog bovenop dat deze machine naar het Afrikaanse continent ging, waar onderdelen of uberhaupt reparatiebedrijven niet of nauweliks aanwezig waren. Daarom is “Flame Lily” uitgerust met hele specifieke extra’s en gebouwd naar de hoogst mogelijke standaard. Ze weegt 22 ton in operationele condite.
In de jaren ’90 is de machine via Sudan en Egypte weer terug naar het Verenigd Koninkrijk geimporteerd. Daar is de machine volledige gerestaureerd naar de originele staat, gezien de ‘built-sheet’ de jst van specificaties, nog vorhanden was uit een archief.
Er is wereldwild nog 1 ander exemplar van dit type bekend welke op het moment van schrijven nog niet in werkende staat is. “Flame Lily” is een waar stukje Britse Stoom Engineering en getuigd van de jarenlange ervaring van het gerenomeerde bedrijf Aveling & Porter. Dit bedrijf produceerde overigens met name stoomwalsen, waarvan er ook vele in Nederland zijn ingezet in de wegenbouw van de jaren ‘10-70. Menigeen is
daar nog van overgebleven.
Ontdek, kijk, ruik en geniet van de sfeer van vroeger.
Met de Stoomtrein Katwijk Leiden beleef je het in Purmerend!
Zodra je in Purmerend a.s. weekend in de Stoomtrein Katwijk Leiden het station binnenrijdt, lijkt het of de tijd heeft stilgestaan. Langs het perron staat een bijna 100 jaar oude stoomlocomotief met haar oude houten rijtuigen al op je te wachten. De conducteur blaast op zijn fluit, de stoker gooit nog een paar kolen op het vuur, en als de machinist aan de regulateur trekt, zet de locomotief zich sissend en puffend in beweging. Hard gaat het niet. Het is een echt boemeltreintje dat veel opa’s en oma’s nog kennen uit hun jeugd. Die sfeer van toen beleef je in Purmerend in het weekend van 6 & 7 september 2025.
Kom langs! Ruik, kijk en geniet van de sfeer van vroeger, toen de stoomtrein in Nederland nog zorgde voor het vervoer van mens en product. Inmiddels is dat allemaal voltooid verleden tijd.
Fowler 1999
Deze 4 Inch Fowler, is een replica van het origineel. Deze machines werden gebruikt voor zwaar transport
Case – 1898
De Case uit 1898 maakt feitelijk haar rentree bij Purmerend onder Stoom. Zij had daar haar première in 2015. De machine was toen door haar eigenaars net aangeschaft en nog ongerestaureerd. In 2024 is zij, na een volledige restauratie (zowel technisch al cosmetisch) die maar liefst negen jaar heeft geduurd, weer in gebruik genomen.
Het is één van de kleinst bekende machines van dit merk, dat overigens nog steeds bestaat (Case International Harvester). Voor de technici: het is een eencilinder dubbelwerkende stoomtractor met Woolf schuifsturing, kolengestookt, werkdruk 125 PSI (ca 8 bar). Als u vragen heeft stel deze dan vooral aan de eigenaars, zij staan u met plezier te woord !